Mostar Köprüsü’nün yıkılışını “hafızalara kazıyan” kameraman o gün yaşananları unutamıyor

SARAYBOSNA (AA) – Bosna Savaşı’nda Hırvat Savunma Konseyine (HVO) bağlı topçu birliklerinin 8 Kasım 1993’te başlattığı yoğun top atışlarına dayanamayan ve 9 Kasım saat 10.16’da yıkılan Mostar Köprüsü’nün çöküş anını hafızalara kazıyan Palata, eski kamerasıyla çekim yaptığı noktada, o gün yaşadığı anı AA muhabirine anlattı.

Lise 4. sınıf öğrencisiyken Mart 1992’de babasının zoruyla Almanya’ya gittiğini ifade eden Palata, Haziran 1993’e kadar orada kaldığını söyledi.

Palata, Almanya’da geçirdiği bir yılın ardından ülkesine döndüğünü belirterek “Almanya’ya alışamamıştım. Kendimi üzgün ve kaybolmuş gibi hissediyordum. Ülkemde savaş varken Almanya’daki ortamda iyi hissetmiyordum.” dedi.

Ailesini Almanya’da bıraktığını anlatan Palata, “Mostar’ın sol tarafı düşmandan arındırılmıştı. Ben de otobüse bindim ve ilk olarak Capljina’ya kadar geldim. Kız kardeşimin eşi de oradaydı. Capljina’dan da Mostar’a geçtim.” ifadesini kullandı.

“9 Mayıs geldiğinde, HVO ordusuyla çatışmalar başladı”

Mostar’a döndüğünde Bosna Hersek Cumhuriyeti Ordusuna katıldığını belirten Palata, “9 Mayıs geldiğinde, HVO ordusuyla çatışmalar başladı. İşte savaş, o zaman tam anlamıyla başlamıştı. Zor bir savaştı ve sokak çatışmaları mevcuttu.” diye konuştu.

Palata, ailesi Bosna’da olmadığından evde kalanları düşünme sıkıntısı çekmediği için vaktinin büyük çoğunluğunu cephede geçirdiğini söyledi ve Mostar Köprüsü’nün yıkıldığı günü şöyle anlattı:

“9 Kasım günü çok güzeldi ve hava güneşliydi. Duş almak için eve doğru yola çıktım. Keskin nişancılardan korunmak zorunda olduğumuz için bahçelerden ve nehir kenarından gizlenerek geçiyorduk. O gün, köprünün nasıl bir durumda olduğunu görünce koşarak eve gittim ve kameramı aldım. Köprü zaten 8 Kasım’da topa tutulmuştu ve neredeyse yıkılmak üzereydi, belki bir yağmur damlası bile onu yıkabilirdi. Elektrikler kesikti, kameramın şarjının olup olmadığını da bilmiyordum. Kameramı getirdim ve biraz kaydetmeye başladım. Arkadaşım, daha iyi görünen bir noktaya geçmemizi söyledi ve o anda top atışları başladı. Tam da köprünün sağ alt köşesine bir top isabet etti ve köprü yıkıldı.”

“Birilerinin ölümünü neden kutlarsınız ki?”

Köprünün yıkılma anını gözyaşları içerisinde anımsayan Palata, “Havaya ateş açmaya ve bu durumu kutlamaya başladılar. O gün yaşananları unutamıyorum. Bunu neden kutluyorsunuz? Birilerinin ölümünü neden kutlarsınız ki? O, bizim için köprüden daha da öteydi. O günün üzerinden 29 yıl geçmesine rağmen yaşananları hala anlayamıyorum.” dedi.

Bugün ise kentte durumun çok farklı olduğunu, İvan isimli bir Hırvat arkadaşıyla çalıştığını ve hiçbir problemlerinin olmadığını belirten Palata, “Eğer insansanız, insansındır. 1990’larda böyle düşünüyordum 2020’lerde de böyle düşünüyorum.” ifadesini kullandı.

Köprü 2004’te yeniden açıldı

Mimar Sinan’ın öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından 1566’da inşa edilen ve Hırvat Savunma Konseyine (HVO) bağlı topçu birliklerinin 8 Kasım 1993’te başlattığı yoğun top atışlarına dayanamayan Mostar Köprüsü, bir gün sonra saat 10.16’da yıkıldı.

Asırlar boyunca farklı kültür ve medeniyetleri birbirine bağlayan bu köprünün yıkılması, Bosna’daki savaşta dünya kamuoyunun en fazla tepkisini çeken olaylardan biri olurken birçok ülke bu yapılana sessiz kalmadı.

Türkiye’nin de aralarından bulunduğu bazı ülke ve uluslararası kuruluşların desteğiyle aslına uygun olarak yeniden inşa edilen Mostar Köprüsü, 2004’te görkemli bir törenle açıldı.

Mostar Köprüsü, iki yakasına uzanan eski Mostar şehriyle beraber 2005’te UNESCO’nun Dünya Mirası Listesi’ne eklendi.

Muhabir: Ahmet Nurduhan